παρουσίαση των ΔΕΝ στο συμπόσιο του ΠΕΜ
οι εικόνες που συνόδευαν την παρουσίαση
- Αφήγηση: Αλεξία Πασαδάκη
Καλησπέρα, είμαστε οι Αλεξία Πασαδάκη Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Σεβάλ Οσμάν Ογλού Ψυχολόγος και Αϊσέ Κιρατζή Ψυχολόγος και βρισκόμαστε εδώ με τον ρόλο των εμψυχωτριών στα Δημιουργικά Εργαστήρια Νέων θέλοντας να δώσουμε μία γεύση από το έργο της ομάδας μας.
Τα Δημιουργικά Eργαστήρια Nέων δημιουργήθηκαν στα Kέντρα Στήριξης του Προγράμματος "Εκπαίδευση των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη» το 2003 με επιστημονική υπεύθυνη την Άννη Βασιλείου, Κοινωνική Ψυχολόγο – Εμψυχώτρια και λειτουργούν στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή. Όλα αυτά τα χρόνια απευθύνονται σε πολιτισμικά μικτές ομάδες των τοπικών κοινωνιών και περιλαμβάνουν μία ευρεία γκάμα ηλικιών, παιδιά, προεφήβους, εφήβους και νέους ενήλικες, ενώ φέτος διευρύναμε την δράση μας εντάσσοντας και ένα βιωματικό εργαστήρι όπου συμμετείχαν γονείς μαζί με τα παιδιά τους, καθώς επίσης σχεδιάσαμε και μία δράση με θέμα την διαπολιτισμική συνύπαρξη (αξιοποιώντας την τέχνη του graffiti) σε συνεργασία με ομάδες φοιτητών.
Τα ΔΕΝ χωρίζονται σε δύο φάσεις: στην χειμερινή και στην θερινή. Η χειμερινή δράση λαμβάνει χώρα από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο στα ΚΕΣΠΕΜ Ξάνθης και Κομοτηνής και συμμετέχουν παιδιά κυρίως από τις δύο αυτές πόλεις. Συγκεκριμένα την χρονιά που μας πέρασε από τον Οκτώβριο 2011 έως τον Μάιο 2012 συμμετείχαν στα ΔΕΝ 177 παιδιά, έφηβοι και νέοι σε 16 μεικτές ομάδες.
Η θερινή φάση, που αποτελεί μία μηνιαία καλοκαιρινή δράση, γίνεται για τον Ν. Ξάνθης στον ποταμό Νέστο και για τον Ν. Ροδόπης στην παραλία της Μέσης. Τα θερινά ΔΕΝ 2012 έλαβαν χώρα από τις 25 Ιουνίου έως τις 22 Ιουλίου. Στις θερινές δραστηριότητες στο Νέστο, τα εργαστήρια λειτουργούσαν καθημερινά από τις 10 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα. Όλη αυτή την περίοδο ο ποταμός υποδέχτηκε στις όχθες του 250 νέους και νέες ηλικίας 6-17 χρονών από Σάπες, Κομοτηνή, Ίασμο, Διαλαμπή, Κοπτερό, Σούνιο, Σήμαντρα, Φίλια, Σέλερο, Άκαρπο, Εχίνο, Π. Χρύσα, Ξάνθη, Δροσερό, Π. Ζυγό, Φελώνη, Διομήδια, Βαφέϊκα, Π. Εράσμιο, Π. Άβατο, Κύρνο, Ορφανό, Εύλαλο, Δέκαρχο, Θαλασσιά, Τοξότες, Γαλάνη και Χρυσούπολη. Αντίστοιχα, στην παραλία της Μέσης υλοποιήθηκαν σειρά από δραστηριότητες με ομάδες νέων σε πρωινές και απογευματινές ώρες στον φυσικό χώρο διακοπών των ίδιων.
Τόσο στα ΔΕΝ σταθερών ομάδων όσο και στα Θερινά ΔΕΝ οι νέοι ενθαρρύνονται να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να συνεργαστούν μεταξύ τους για ένα κοινό έργο. Στόχος των ΔΕΝ είναι να αποτελούν ένα εργαστήρι για κάθε νέο που επιθυμεί να μάθει τη συμβίωση, την επίλυση συγκρούσεων, τον διαπολιτισμικό διάλογο, και τη συμμετοχή στην ομάδα ως ισότιμο μέλος. Βασικά συστατικά είναι τα βιώματα και οι δεξιότητες των νέων τα οποία παροτρύνονται να εκφραστούν και να καλλιεργηθούν μέσα από το χτίσιμο σχέσεων εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των νέων και των εμψυχωτών. Με συνεργό την αποδοχή της διαφορετικότητας, την επικοινωνία, την αυτενέργεια και την συνεργατική συμβίωση, η δράση των ΔΕΝ συμβάλλει στο να γίνονται όλες αυτές οι βιωμένες δεξιότητες τα εφόδια των νέων οι οποίοι μαθαίνουν να τα μεταφέρουν στην καθημερινή τους ζωή έξω από τα ΔΕΝ. Και όλα αυτά με μοναδικό εργαλείο την δημιουργική έκφραση, η οποία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, όπως παιχνίδι, χορός, τραγούδι, παραμύθια, θέατρο, κατασκευές, ζωγραφική κτλ.
Βεβαίως, όλες οι παραπάνω καινοτόμες πρακτικές που ακολουθούμε, όπως οι σταθερές ομάδες κατά την διάρκεια του χειμώνα, τα θερινά ΔΕΝ, τα βιωματικά εργαστήρια γονέων και παιδιών καθώς και η ομάδα ΔΕΝηλίκων, πηγάζουν από την κοινή πεποίθηση όλης της ομάδας μας ότι δημιουργικότητα δεν είναι μόνο τα υλικά έργα. Δημιουργικότητα είναι και το να δημιουργήσεις μια φιλία, είναι να έχεις το θάρρος να πάρεις το λόγο και να εκφράσεις ιδέες, σκέψεις, συναισθήματα. Είναι να μάθεις να μοιράζεσαι. Πολλές φορές μέσα από συγκρούσεις που αποτελούν κύριο στοιχείο της ανατροφοδότησης, η οποία με την σειρά της σε οδηγεί στο επόμενο βήμα, αυτό της ενσυναίσθησης. Όλα αυτά δεν έχουν υλική μορφή, είναι άυλα όμως χαράζονται στην μνήμη των άλλων και στον εαυτό σου. Και μέσα από αυτό το ταξίδι της συνεχούς συνδιαλλαγής μεταξύ του «εαυτού» με τους «άλλους» προσπαθούμε στα ΔΕΝ να ανακαλύπτουμε νέους δρόμους συνύπαρξης και συν-δημιουργίας. Η Σεβάλ και η Αϊσέ θα σας ξεναγήσουν σ’ αυτό το ταξίδι.
- Αφήγηση: Σεβάλ Οσμάν Ογλού
Όλοι μιλάμε για ομάδες, όλοι μιλάμε για διαπολιτισμικότητα, όμως τι σημαίνει ένα διαπολιτισμικό Δημιουργικό Εργαστήρι Νέων; Αν η διαπολιτισμικότητα ήταν μια ομπρελά, πως θα έμοιαζε και πόσοι θα χώραγαν άραγε κάτω από την ομπρελά αυτή;
Το χτίσιμο της διαπολιτισμικότητα στα ΔΕΝ δεν είναι αυτονόητο. Προϋπόθεση για την ομαδικότητα είναι να υπάρχουν ευκαιρίες να διαπραγματευόμαστε μεταξύ μας προτάσεις. Επίσης το ΔΕΝ είναι ένα εργαστήρι που ο καθένας προσπαθεί με βιωματικούς τρόπους να αφήνει έξω στερεότυπα, φόβους και προκαταλήψεις. Καλλιεργούμε στις ομάδες την αυτοπεποίθηση, μέσα από την επικοινωνία, εξερευνώντας τα κοινά θέλω. Μαθαίνουμε να ακολουθούμε την δυναμική της ομάδας. Όσο ο καθένας χτίζει αυτοεκτίμηση, τόσο ενδυναμώνετε η εμπιστοσύνη προς τον ΑΛΛΟΝ. Ομάδα όμως σημαίνει και σύγκρουση, είναι να μαθαίνεις να επιλύεις καταστάσεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ακόμα στο ΔΕΝ θέλουμε να κάνουμε λάθη για να μπορέσουμε να χαράξουμε το δικό μας προσωπικό μονοπάτι διαπολιτισμικότητας. Διότι πως αλλιώς θα μάθω να ανακαλύπτω τον εαυτό μου;
Έτσι με την αρχή της προηγούμενης σχολικής χρονιάς σηκώσαμε τα μανίκια ψηλά και η κάθε ομάδα νέων ξεκίνησε να δημιουργεί τη δική της ιστορία, να σχεδιάζει και να υλοποιεί δικά της πρότζεκτ ανακαλύπτοντας το δικό της τρόπο να περπατά μονοπάτια συνύπαρξης. Καθώς η κάθε ομάδα τράβηξε το δρόμο της, μετά από αρκετό καιρό, την άνοιξη συγκεκριμένα, άρχισαν να ακούγονται ξανά φωνές, πολλές φωνές. Πρώτη ήρθαν τα ΦΙΛΑΡΑΚΙΑ που μια από τις αγαπημένες δραστηριότητες τους ήταν να ανακαλύπτουν ιστορίες και να ζωγραφίζουν σκηνικά. Δεύτεροι ήρθαν τα ΠΑΡΕΑΚΙΑ, Η ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ ΟΜΑΔΑ μας, με ενθουσιασμό έφεραν την άνοιξη και ζέσταναν τις καρδιές μας. Τρίτοι ήρθαν οι ΚΗΠΟΥΡΟΙ, με το μεράκι που είχαν ήθελαν να αποκτήσουν ένα μαγικό φίλτρο και να φέρουν την παγκόσμια ειρήνη. Τέταρτοι ήταν οι πολύχρωμες λιβελούλες που αγαπούσαν πολύ τις μεταμορφώσεις. Συνέχισαν να έρχονται και άλλοι και άλλοι και η παρέα μας τελειωμό δεν είχε. Μέσα σε αυτό τον ενθουσιασμό αναδύθηκε ένα κοινό «θέλω», γονέων και παιδιών… Να γίνουν ομάδες που θα μπορούσαν γονείς και παιδιά να κάνουν κάτι μαζί. Εμείς αρπάξαμε αυτό το αίτημα από τα μαλλιά και το κάναμε πράξη.
Έτσι, αρχές Μαρτίου 2012 - με μια μικρή ανασφάλεια - ξεκινήσαμε το βιωματικό εργαστήρι γονέα και παιδιού. Με οδηγούς τα παιδιά τους, ο κάθε γονέας που συμμετείχε αφέθηκε στο ταξίδι της δημιουργίας . Τα παιδιά σαν έμπειροι ξεναγοί οδήγησαν τους γονείς τους στα δικά τους μονοπάτια, κάνοντας τους να νοιώσουν και πάλι παιδιά και κερδίζοντας χρόνο μαζί τους, που τους, τον έχει στερήσει η καθημερινότητα. Οι γονείς δημιούργησαν μαζί με τα παιδιά τους συναισθήματα τρυφερότητας, χαράς και ζεστασιάς που προέκυπταν από την επαφή, που συγκίνησαν γονείς, παιδιά και εμψυχωτές. Με το τέλος της χειμερινής δράσης σε μια έκθεση-γιορτή που διοργανώσαμε δώσαμε τη δυνατότητα σε μεγάλους και μικρούς να απολαύσουν όσα είχαν δημιουργήσει οι ομάδες των παιδιών και των εφήβων.
Μετά από ένα τόσο γεμάτο και κρύο χειμώνα ήρθε λοιπόν η ώρα για να δροσιστούμε και να πέσουμε στα κρύα νερά του ΝΕΣΤΟΥ…
- Αφήγηση: Αϊσέ Κιρατζή
Ένας απ' τους σκοπούς της δράσης μας είναι να προσφέρει στους νέους την ευκαιρία να βρεθούν πιο κοντά στην φύση, αξιοποιώντας δημιουργικά τον ελεύθερό τους χρόνο το καλοκαίρι. Μια τέτοια δυνατότητα προσφέρει ο ευρύτερος χώρος του Νέστου - στη Γαλάνη, Ν. Ξάνθης - καθώς και ο παραθαλάσσιος οικισμός της Μέσης, Ν. Ροδόπης. Έτσι, στα πλαίσια της καλοκαιρινής μας δράσης διοργανώθηκαν ημερήσιες κατασκηνώσεις με σκοπό να προσφέρουν ένα χώρο γνωριμίας και ανάπτυξης από κοινού δραστηριότητας στη φύση - σε νέους όλων των ηλικιών, κι απ' όλο το κοινωνικό πεδίο που πλαισιώνει τη δράση των ΔΕΝ.
Στα θερινά ΔΕΝ φέτος εστιάσαμε στο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ και προσπαθήσαμε να απαντήσουμε τα εξής ερωτήματα -τι και ποιος μας περιβάλλει , πώς συμβιώνουμε με αυτό που μας περιβάλλει και τι αλληλεπίδραση μπορούμε να έχουμε ... Στόχος ήταν η ενημερότητα μας για άλλα έμβια όντα που συνυπάρχουν στον χώρο καθώς και τα τοπία και τα οικοσυστήματα που διαμορφώνονται αναπαριστώντας όλα τα με κατασκευές, χορό, κίνηση, παιχνίδια στην άμμο. Προσπαθήσαμε να ενισχύσουμε την ενεργητική συμμετοχή κάθε μέλους ενός οικοσυστήματος να ανακαλύψει τα εσωτερικά του πολλαπλά τοπία. Να αναγνωρίσει τους άλλους γύρω του λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμικές ρίζες και να αναζητήσουμε τρόπους συνύπαρξης.
Στα πλαίσια αυτής της θεματικής οργανώθηκαν δραστηριότητες που στόχο είχαν την συνδιαλλαγή με την τοπική κοινότητα που φιλοξενούσε την καλοκαιρινή δράση μας όπως ήταν η επίσκεψη της ομάδας εφήβων στο καφενείο του χωριού των Τοξοτών έχοντας ετοιμάσει ερωτήματα που απεύθυναν τους πιο ώριμους και σοφούς κατοίκους της περιοχής. Το πώς βίωσαν τα παιδιά και οι έφηβοι που συμμετείχαν την καλοκαιρινή δράση του ΔΕΝ έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε σε βίντεο που προβάλλονται στον χώρο μας έξω.
Το πώς βίωσε ένας εμψυχωτής ,συγκεκριμένα ο Δημήτρης Πολυχρόνης, την καλοκαιρινή μας δράση θα σας το μεταφέρω μέσα από τα δικά του λόγια. Όλο το κείμενο μπορείτε να το διαβάσετε στην ιστοσελίδα των ΔΕΝ, εδώ θα σας αναφέρω κάποια αποσπάσματα από αυτό. Ο Δημήτρης ανήκει στην ομάδα των νέων ενηλίκων , των ΔΕΝηλίκων έτσι όπως αποκαλούνται, ο οποίος πριν γίνει μέλος του δικτύου συνεργατών μας ήταν ως έφηβος μέλος μιας εφηβικής ομάδας των ΔΕΝ.
Ο Δημήτρης λοιπόν αναφέρει ότι :
«Η διαπολιτισμικότητα, ο σεβασμός για το τι μας περιβάλλει και η αποδοχή της διαφορετικότητας έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι των ΔΕΝ με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την διαμόρφωση μιας πιο προοδευτικής κοινωνίας που το χρώμα, η θρησκεία και οι προτιμήσεις δε θα αποτελούν ταμπού αλλά θα είναι πλήρως αποδεκτά από όλους. Αυτά όλα βέβαια τα γνώριζα και από έφηβος, όπου συμμετείχα στα ΔΕΝ. Τότε όλα αυτά μας βγήκαν βιωματικά. Με συζητήσεις, προβληματισμούς και με όποιο άλλο μέσο έκφρασης. Η διαφορά όμως με το να είσαι εμψυχωτής πλέον και όχι εμψυχωνόμενος είναι ότι αυτό θα πρέπει να το περάσεις στις ομάδες.»
Και κλείνει την πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση του με μια αξιολόγηση του εργαστηρίου έτσι όπως το έχει βιώσει ως έφηβος-μέλος ομάδας και ως ενήλικας-μέλος της ομάδας συνεργατών. Λέει λοιπόν:
«Τα ΔΕΝ έχουν μια φυσική εξέλιξη μέσα στο χρόνο και μια ολοένα ανοδική πορεία όσον αφορά τους στόχους που θέτουν. Οι δεσμοί που δημιουργήθηκαν πριν από μερικά χρόνια θεμελιώνονται και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται στέρεες βάσεις για μια κοινωνία ισότητας. Για αυτό το λόγο είναι σημαντική και η ίδια η συνέχιση του προγράμματος και τα επόμενα χρόνια.»
Έχοντας αναφερθεί μέσω της εμπειρίας του συνεργάτη μας στην ομάδα των νέων ενηλίκων θα ήθελα να πούμε λίγα λόγια για την δράση της. Όπως αναφέρετε και στον τίτλο της παρουσίασης μας τα Δημιουργικά Εργαστήρια Νέων αποτελούν έναν τρόπο και ένα τόπο συνύπαρξης. Τόποι είναι τα κεντρικά και περιφερειακά ΚΕΣΠΕΜ και οι εξωτερικοί φυσικοί χώροι που φιλοξενούν την δράση. Τρόποι συνύπαρξης που προτείνει το Δημιουργικό Ε.Ν. είναι όλες οι παραπάνω δράσεις και τα πρότζεκτ που δουλεύτηκαν μέσα σε αυτές . Ο τρόπος αυτός συνύπαρξης που προτείνει το ΔΕΝ δεν περιορίζεται μόνο στις ομάδες παιδιών και νέων. Τον τρόπο αυτό πρότεινε η ομάδα νέων ενηλίκων ως πλαίσιο συνεργασίας σε μια μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα τους φοιτητές και τις φοιτήτριες της Θράκης.
Η ομάδα νέων ενηλίκων του εργαστηρίου αποτελείται από μέλη του δικτύου συνεργατών ,από παλιότερα μέλη ομάδων που πλέον έχουν ενηλικιωθεί και από εθελοντές φίλους και φίλες που ανά διαστήματα συσπειρώνονται σε μικρότερες ομάδες με διαφορετική σύσταση κάθε φορά για να συζητήσουν τους προβληματισμούς τους όπως π.χ. οι σχέσεις των δύο φύλων και να αναζητήσουν δημιουργικούς τρόπους καταγραφής των βιωμάτων τους. Μια ιδέα της ομάδας αυτής ήταν η συνεργασία με την φοιτητική κοινότητα της Θράκης συγκεκριμένα της Κομοτηνής . Η δικτύωση και οι επαφές γνωριμίας με φοιτητικούς συλλόγους της πόλης και η συνεργασία που στόχο θα είχε την από κοινού οργάνωση δράσεων είχε ως αποτέλεσμα την διοργάνωση μιας εκδήλωσης στα ΚΕΣΠΕΜ Κομοτηνής.
Η εκδήλωση οργανώθηκε γύρω από μια συλλογική δραστηριότητα όπου οι καλεσμένοι/ες φοιτητές/τριες συμμετείχαν με μέλη των Δ.Ε.Ν. σε ένα δημιουργικό project χρησιμοποιώντας ως μέσο έκφρασης την τέχνη του graffiti. Κατασκευάσαμε stencils, επιλέξαμε τα μηνύματα – στόχους του Δ.Ε.Ν. και τα αποτυπώσαμε στο τοίχο του ΚΕ.Σ.Π.Ε.Μ Κομοτηνής. Η ολοκλήρωση του ομαδικού graffiti γιορτάστηκε στο χώρο της Αυλαίας όπου περίπου 40 νέοι/ες από την πλειονότητα και την μειονότητα είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε προβολή ταινιών μικρού μήκους με θέμα την διαπολιτισμικότητα αλλά και να ακούσουμε ζωντανή μουσική από μέλη της Πολιτιστικής Κοινότητας Νέων της Κομοτηνής.
Κλείνοντας την παρουσίαση των δράσεων του εργαστηρίου θα αναφερθώ στο δίκτυο συνεργατών του ΔΕΝ. Αποτελείται από άντρες και γυναίκες, μειονοτικούς και πλειονοτικούς, ντόπιες και ξένες , κατοίκους της πόλης και των γύρω χωριών, από ξανθούς και μελαχρινούς, από ψηλές και κοντές. Είναι μια διαπολιτισμική ομάδα που κάνει πράξη τις ιδέες και τις προτάσεις του εργαστηρίου στον τρόπο που σχετίζονται τα μέλη μεταξύ τους, και αποτελεί ένα πετυχημένο και δυνατό παράδειγμα συνύπαρξης.
